Πρωτοποριακό εμβόλιο προστατεύει από τον ιό Ζίκα και ανοίγει τον δρόμο για ουσιαστική πρόληψη

Μία δεκαετία μετά την επιδημία Ζίκα στη Βραζιλία, που προκάλεσε τεράστια ανησυχία λόγω των σοβαρών γενετικών ανωμαλιών σε νεογνά, οι επιστήμονες κάνουν τώρα ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της προστασίας από τον ιό. Ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Σάο Πάολο ανέπτυξαν ένα νέο εμβόλιο, επιτυχώς δοκιμασμένο σε πειραματόζωα, το οποίο όχι μόνο αποτρέπει τη λοίμωξη, αλλά φαίνεται να προστατεύει και από βλάβες στον εγκέφαλο και στα αναπαραγωγικά όργανα, ανοίγοντας τον δρόμο για μια ολοκληρωμένη άμυνα έναντι του Ζίκα.

Ένα διαφορετικό εμβόλιο χωρίς ζωντανό ιό

Όπως διαβάζουμε στο The Brighter Side News, η ιδιαιτερότητα αυτής της προσέγγισης είναι ότι δεν χρησιμοποιείται ζωντανός ή ανενεργός ιός, όπως στα κλασικά εμβόλια. Οι επιστήμονες αξιοποίησαν μια πιο σύγχρονη τεχνική με σωματίδια  VLPs. Αυτές οι δομές μοιάζουν με τον ιό αλλά στερούνται γενετικού υλικού, γεγονός που τις καθιστά ακίνδυνες. Παράλληλα, ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα σαν να επρόκειτο για πραγματική απειλή, εξασφαλίζοντας ισχυρή ανοσία χωρίς τον κίνδυνο μόλυνσης.

Ένα ακόμη πλεονέκτημα της μεθόδου είναι η αποφυγή παρενεργειών που συχνά συνδέονται με τα παραδοσιακά εμβόλια. Το νέο εμβόλιο δεν χρειάζεται πρόσθετες ουσίες για να ενισχυθεί η ανοσολογική απόκριση, ενώ η διαδικασία παραγωγής του είναι πιο οικονομική. Στη βάση του βρίσκεται προστέθηκε μια ειδική πρωτεΐνη του Ζίκα, γνωστή ως EDIII. Αυτό το τμήμα του ιού είναι υπεύθυνο για την πρόσδεσή του στα κύτταρα και, όταν χρησιμοποιείται με αυτόν τον τρόπο, καθοδηγεί το ανοσοποιητικό να παράγει αντισώματα που εμποδίζουν τη μόλυνση.

Προστασία πέρα από την απλή ανοσία

Οι ερευνητές έδωσαν ιδιαίτερη έμφαση στο πώς το εμβόλιο προστατεύει τα όργανα που επηρεάζονται περισσότερο από τον Ζίκα. Σε γενετικά τροποποιημένα ποντίκια, τα οποία είναι πιο ευάλωτα στον ιό, η ανοσοποίηση απέτρεψε τη φλεγμονή στον εγκέφαλο αλλά και τη βλάβη στους όρχεις, η οποία σε εργαστηριακές μελέτες σχετίζεται με μείωση της γονιμότητας. Αν και στον άνθρωπο δεν έχει επιβεβαιωθεί πλήρως αυτή η επίδραση, οι επιστήμονες θεωρούν ότι η προστασία των αναπαραγωγικών οργάνων είναι κομβική, καθώς ο Ζίκα μπορεί να μεταδοθεί και μέσω σεξουαλικής επαφής.

Η ίδια έρευνα, που δημοσιεύεται στο περιοδικό NPJ Vaccines έδειξε ότι το εμβόλιο προσφέρει προστασία και σε άλλα όργανα, όπως τα νεφρά, το ήπαρ και τις ωοθήκες, περιορίζοντας τις επιπτώσεις του ιού στο σώμα συνολικά. Αυτό το εύρος προστασίας δίνει στους επιστήμονες μεγαλύτερη αισιοδοξία για το μέλλον, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι οι περισσότερες προσεγγίσεις μέχρι σήμερα εστιάζουν μόνο στην πρόληψη της μόλυνσης.

Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην ανάπτυξη εμβολίου για τον Ζίκα είναι η στενή συγγένεια με τον δάγγειο πυρετό. Οι δύο ιοί μοιράζονται πολλά κοινά χαρακτηριστικά, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα αντισώματα που δημιουργούνται για τον έναν ιό διευκολύνουν την είσοδο του άλλου στα κύτταρα, προκαλώντας σοβαρότερη ασθένεια. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως «ενίσχυση εξαρτώμενη από αντισώματα». Η επιλογή της πρωτεΐνης EDIII για το νέο εμβόλιο μειώνει σημαντικά αυτόν τον κίνδυνο, αφού οδηγεί σε παραγωγή πιο εξειδικευμένων αντισωμάτων που δεν αντιδρούν με τον ιό του δάγγειου.

Παρότι οι δοκιμές  έγιναν μόνο σε ποντίκια, τα αποτελέσματα δίνουν ισχυρή βάση για μελλοντικές κλινικές μελέτες σε ανθρώπους. Ο ιός Ζίκα εξακολουθεί να αποτελεί απειλή, ιδιαίτερα για εγκύους γυναίκες, καθώς μπορεί να μεταδοθεί στο έμβρυο και να προκαλέσει σοβαρές ανωμαλίες όπως μικροκεφαλία. Η προστασία όμως αφορά και τους άνδρες, λόγω των πιθανών επιπτώσεων στη γονιμότητα αλλά και της δυνατότητας σεξουαλικής μετάδοσης.